Je loopt een supermarkt binnen en bent op zoek naar een specifiek product. Je ziet meerdere merken van het product, verpakt in kartonnen dozen of blikken. Na even nadenken pak je het product in kartonnen doos, er staan claims zoals “100% recyclebaar” en “FSC-certified” op. Je kijkt nog even naar de blikken en vraagt je af, “waarom zou iemand in blik verpakken, dat is toch helemaal niet duurzaam?” Dit is een voorbeeld van het verschil tussen imago en werkelijke duurzaamheid. Er zijn veel materialen die duurzaam zijn maar niet zo gezien worden. Een blik is hier een van, want in werkelijkheid is blik enorm duurzaam door de recyclebaarheid die vrijwel 100% is. In dit blog ga ik je uitleggen hoe duurzaam en niet-duurzaam huidige verpakkingsmaterialen in werkelijkheid zijn. Dit doe ik aan de hand van een aantal voorbeelden van misverstanden die jij mogelijk ook onbewust hebt.

5 grote misverstanden over 'duurzame' verpakkingen

###Misverstand 1: Bioplastic is beter dan echt plastic

Dit is toch plastic? In eerste instantie klinkt dit helemaal niet vreemd. Het is doorzichtig en stevig net als plastic, maar zodra het in de plastic recyclestroom belandt gaat het mis. Normaal plastic is gemaakt van fossiele grondstoffen en gaat een erg vervuilend proces door om gemaakt te worden. Dit soort fossiele plastic wordt ook op een specifieke manier gerecycled. Namelijk door middel van drijven in water.

Bijna elk soort plastic drijft op een andere hoogte in water. Hierdoor zijn ze gemakkelijk te scheiden. Sommige plastics drijven wel op dezelfde hoogte, dit is voornamelijk een probleem door bioplastics. PLA bioplastic drijft bijvoorbeeld op exact dezelfde hoogte als het veelgebruikte PET plastic.

PLA Doypack

De bovenstaande plastic pouch is gemaakt van PLA (poly-lactic acid) bioplastic en is voornamelijk gemaakt van maïs. Het heeft vrijwel dezelfde eigenschappen als normaal plastic, naast dat PLA industrieel composteerbaar en biodegradable is, maar wordt op een veel minder vervuilende manier geproduceerd. Je zou zeggen dat dit net als normaal plastic gerecycled kan worden aangezien het ‘vrijwel dezelfde eigenschappen’ heeft.

Jammer genoeg is dit niet mogelijk met huidige technieken, aangezien PLA bioplastic en PET plastic in het recycleproces onscheidbaar zijn. Hierdoor wordt PLA bioplastic samengevoegd met PET plastic en wordt er een lagere kwaliteit PET plastic geproduceerd. Dit is ook de reden dat PLA bioplastic bij het restafval gelegd wordt en niet bij het PMD. Erg verwarrend en onhandig.

Dit probleem kan in de toekomst opgelost worden als er aparte afvalbakken en recycle locaties geopend worden voor bioplastics. Zolang dit niet winstgevend is, is er ook geen reden voor bedrijven en overheden om hierop te focussen.

###Misverstand 2: Papier en karton is makkelijk recyclebaar

Je bestelt een pizza en laat het bezorgen, eventjes later komt de pizza aan. De pizza raakt op en de kartonnen doos blijft over, je gooit het in de papierbak. Wat is er fout gegaan? Veel mensen checken de kartonnen pizzadozen bijvoorbeeld niet op vetvlekken. Als er een hoog gehalte vet of andere voedselresten op karton zit, kan dit het recycleproces beïnvloeden. Bij het recyclen van papier wordt oud papier geweekt in enorme hoeveelheden water om de papiervezels uit elkaar te halen. Deze vezels worden gebruikt om pulp te maken en met een gigantische machine wordt het pulp weer tot papier verwerkt. Voedselresten, zoals vet tussen de papiervezels, kunnen later in het proces de kwaliteit en sterkte van papier verlagen.

Smurfit Kappa papiermachine Bron

Om karton recyclebaar te houden, moet het simpelweg schoon bijven. Een kleine hoeveelheid voedselresten is recyclebaar, meer dan dit is niet recyclebaar. Naast voedselresten zijn er nog veel andere voorwaarden, maar veel hiervan ligt buiten invloed van de consument.

KIDV papierkarton grafiek Bron

###Misverstand 3: Plastic netjes om fruit is makkelijk recyclebaar

Iedereen kent ze wel, de netjes om mandarijnen, uien en andere groenten en fruit. Ze zijn duidelijk gemaakt van plastic, stevig genoeg om een paar mandarijnen bij elkaar te houden, of niet? Echter zit er vaak in deze plastic netjes ook metaal.

Dit maakt het niet onmogelijk om in het plastic recycleproces te verwerken, maar de structuur van deze netjes zijn tevens ook erg onhandig. Bij het plastic recycleproces wordt plastic versnipperd naar kleine stukjes, dit helpt bij het scheiden van verschillende soorten plastic. “De netjes draaien zich om de messen van de maalmolens” volgens Milieu Centraal. Het verstoort dus de machines en wordt niet makkelijk versnipperd.

Het is dus beter om dit soort netjes bij het restafval te leggen. Hierdoor kan het metaal van de netjes uit het bodemas van de verbranders verkregen worden en hergebruikt worden.

mandrijnnetje Bron

###Misverstand 4: Blik is niet duurzaam

Metalen blikken zijn vervuilend en goedkoop. Maar is dat ook echt zo? Veel mensen zien blik als een lelijke en goedkope optie voor verpakkingsmateriaal. Hiernaast zien velen het ook als vervuilend. Dit zorgt ervoor dat bedrijven vaak kiezen voor minder duurzame opties met een zogenaamd duurzamer imago, zoals karton in plaats van metaal.

De inleiding begon over blik en dit deel gaat hierover verder. Want waarom is metaal nou zo goed recyclebaar? Dit komt voornamelijk door de unieke eigenschappen van metaal, het is namelijk magnetisch. Er is een belangrijk onderscheid tussen metalen, dat zijn ferro- en non-ferro metalen. Ferro metalen zijn magnetisch en non-ferro metalen niet, dit heeft invloed op de manier van recyclen.

Als metaal in restafval belandt en door de verbrander gaat, blijft het metaal over in het bodemas. Dit wordt voor een groot deel weer teruggewonnen, maar gemiddeld is er toch nog 17% verlies door oxidatie. Naast restafval is er ook nog een andere methode met hogere terugwinsten. Jammer genoeg is deze methode alleen voor non-ferro metalen, zoals aluminium.

Door gebruik van een fenomeen genaamd ‘Eddy Current’ kunnen non-ferro metalen tijdelijk magnetisch gemaakt worden. Dit is zo ingericht zodat aluminium verpakkingen letterlijk uit de lopende band worden geschoten door magnetische afstoting. Hierdoor belandt het metaal op een andere band en kan het 100% teruggewonnen worden.

eddy current Bron

Dit is dan ook de reden waarom metalen blikken in werkelijkheid zo duurzaam en goed recyclebaar zijn. Je krijgt er met de huidige recyclemethoden veel voor terug. Hierom maakt Dilmah ook gebruik van dit materiaal in de t-Series stalen blikjes. De blikjes zijn goed te recyclen en kan ook op een natuurlijke manier hergebruikt worden, door de blikjes opnieuw te vullen met refill zakjes. De theezakjes zijn gemaakt van aluminium en hierdoor zijn ze ook recyclebaar, alleen niet zo goed als de blikjes. Een algemene regel in het metaal recycleproces is, “Hoe dunner met metaal, hoe minder recyclebaar het is.”

tseries-rooibos Bron

Als het stalen blikje van t-Series toch ooit weggegooid wordt, is het niet zo erg. Gezien de doosjes van staal zijn, kunnen ze zo door magnetisme gescheiden en omgesmolten worden. Ook hoeft blik en metaal niet altijd lelijk te zijn, de t-Series verpakking is hier een goed voorbeeld van.

###Misverstand 5: Het duurzame imago van glas

Glas wordt toch beter gescheiden, dus is het duurzamer? Dat zou je zeggen als je glasbakken ziet en weet dat bijna iedereen zijn glas goed scheidt. Dit is zeker waar, maar naast dit scheiden kost het (her)maken van glas in realiteit enorm veel energie.

Dit heeft te maken met de glasovens waar het glas omgesmolten wordt voor hergebruik. Deze ovens moeten constant op 1500+ graden Celsius gehouden worden. 24 uur per dag, 7 dagen per week en 365 dagen per jaar. Een glasoven gaat nooit uit en kan tot wel 12 jaar mee gaan, ook zijn glasovens enorm groot. Zoveel ruimte heet houden is niet een simpele taak, zie onderstaande afbeelding.

glasoven Bron: Ardagh Glas

Gelukkig zijn er wel methodes om energieconsumptie te verlagen. Het gebruik van zand en andere hulpmiddelen is niet weg te werken uit de productie van glas. Maar door een deel hiervan te vervangen door oude glasscherven kan deze energieconsumptie verlaagd worden. Deze glasscherfvervanging kan van 10 tot wel 90% oplopen, waarbij de 90% het meeste energie conversveert. 10% scherven is ongeveer te vertalen naar 2.5% minder energiegebruik.

De kleur van het glas kan ook de duurzaamheid beïnvloeden. Wit glas is bijvoorbeeld erg gevoelig voor kleurverandering, dus hier kunnen minder makkelijk scherven aan toegevoegd worden tijdens het smelten. Bij bruin en groen glas maakt dit minder uit, wat dus meer scherven toe laat.

flessen Bron: Eigen excursie bij Ardagh Glas Dongen

Zo herken je greenwashing op verpakkingen

Misleidend kleurgebruik

Er is tegenwoordig steeds meer vraag naar duurzaamheid door consumenten. Voor bedrijven is het daarom een belangrijk onderwerp om op te focussen. Bedrijven brengen duurzaamheid vaak over met de verpakking van een product, waarbij groene en bruine kleuren vaak voorkomen. Helaas doen sommige bedrijven doen dit op een negatieve manier.

Twee hele duidelijke greenwashing verpakkingen zijn de “papieren” fles van Innisfree en de “plant based” fles van Tide. Ten eerste is de fles van Innisfree papier vanaf de buitenkant en is de verpakking groen en bruin gekleurd. In realiteit zit echter binnenin alsnog een plastic flesje, wat deze verpakking dus absoluut niet duurzaam maakt.

De “plant based” fles van Tide heeft allemaal claims op de verpakking waar geen bewijs voor is gegeven. Ook deze verpakking maakt gebruik van groene en bruine kleuren. Een claim die Tide op de verpakking heeft staan is dat het product 100% van hernieuwbare energie is gemaakt. Maar op de verpakking staat ook, in hele kleine letters, dat 50% van deze energie van stoom komt, wat makkelijk steenkool energie kan zijn.

Papierplastic flesje tidegreenwashing Bron Bron

Dit is niet alleen een enorm probleem voor consumenten, maar ook voor bedrijven die werkelijk duurzaam zijn. Greenwashing komt vooral op slimme marketing neer, wat dan de reputatie van duurzame producten vermindert. Verpakkingen met groene en bruine kleuren zijn dus zeker niet altijd duurzaam, ook al proberen ze je dat te laten denken.

Nikszeggende logos en certificaten

Naast kleurgebruik wordt er ook gespeeld met loopholes in keurmerken en certificaten voor greenwashing. Het is daarom ook altijd handig om kritisch na te denken over wat er nou op een verpakking staat. Gelukkig maken Europese en Nederlandse voedselwarenwetten het moeilijker voor bedrijven om consumenten te misleiden, maar het stopt niet alles.

Ten eerste kunnen bedrijven zo veel mogelijk certificaten en keurmerken bedenken als ze willen. Daarom doen sommige bedrijven dit ook om een vals beeld te geven van in werkelijkheid niet zo duurzame producten. Hieronder zijn voorbeelden van dit soort misleiding.

certificatengrafiek

Hieronder is een heel goed voorbeeld van een bedrijf dat gebruik maakt van ongeverifieerde certificaten en keurmerken. Geen een van deze certificaten zijn officieel, dus ze zijn niet gegarandeerd waar. Ook hier is weer gebruik gemaakt van de kleur groen.

fakecertificaten Bron

Recyclable vs. Recycled

Als laatste is er ook een enorm verschil in woordgebruik, recyclebaar en gerecycled zijn twee compleet verschillende woorden. Recyclebaar geeft alleen aan dat het materiaal gerecycled kan worden en niet dat het van gerecycled materiaal is gemaakt. Gerecycled heeft dit tweede deel aan, maar ook niet of het recyclebaar is. Consumenten kijken hier vaak overheen, hier maken bedrijven zoals Coca-Cola gebruik van.

coca cola greenwashing Source

Een claim zoals recyclebaar is leuk, maar dan moet de fles wel gerecycled worden. Dit is het grote probleem van plastic. Omdat plastic recycling niet overal gestandaardiseerd is, wordt er niet altijd gerecycled. Daarom is een claim zoals “recyclebaar” vrij nutteloos en heeft dit alleen nut als het product verkocht wordt in een gebied of land waar plastic recycling goed geregeld is.

Dit is waarom claims zoals “gerecycled” toch net wat belangrijker zijn, dan is het tenminste zeker dat recycling al minstens 1 keer plaats heeft gevonden. Het beste zou natuurlijk zijn als deze twee claims gecombineerd zouden worden door bedrijven.

Wat moet je onthouden?

Belangrijkste punten voor in het alledaagse leven

Wat zijn nou de belangrijkste punten uit deze blog om mee te nemen in het alledaagse leven? Ten eerste de misverstanden van verpakkingsmaterialen:

  • Let goed op als je plastic scheidt, bioplastic hoort niet bij fossiele plastic.
  • Zorg dat karton droog en schoon is als je het bij de kartonbak legt. Voedselresten en andere verpakkingsmaterialen hebben veel invloed op de recyclebaarheid.
  • Let altijd op of een verpakking wel het materiaal is dat je denkt te zien. Vaak worden meerdere verschillende materialen in dezelfde verpakking gebruikt.
  • Metaal en blik zijn nog niet eens zo slecht, wijs dus niet altijd metalen verpakkingen af.
  • Dat materialen goed gescheiden worden, betekent nog niet dat ze enorm duurzaam zijn. Houd het recycleproces in gedachte.

Hoe je greenwashing kunt aanpakken

Naast de misverstanden van verpakkingsmaterialen is greenwashing ook een enorm probleem. Maar hoe pak je dit aan? Hieronder de belangrijkste eigenschappen van greenwashing:

  • Kleur en look betekent niet automatisch duurzaam, vaak is dit expres gedaan voor marketing doeleinden. Denk kritisch na.
  • Niet alle certificaten hebben werkelijke toepassingen, soms bestaan ze in realiteit helemaal niet. Onthoud dus welke certificaten officieel zijn of zoek het certificaat op in je browser.
  • Woorden met ‘recycl-‘ geven niet altijd duurzaamheid aan in praktijk. Recylebare materialen hebben weinig te zeggen als het recycleproces in de omgeving niet volledig werkt. Daarom zijn gerecyclede verpakkingsmaterialen veel beter, aangezien ze al minstens 1 keer door het recycleproces heen zijn gegaan.