Afvalbeheer en duurzaamheid; hoe zit het?

De 7 methoden van afvalbeheer

1. Refuse & Rethink; is de verpakking nodig?

Refuse & rethink is een categorie van afvalbeheer waarbij je jezelf afvraagt of de verpakking wel nodig is. Verpakkingen zijn er om het product te beschermen en om een boodschap over te brengen. Het is natuurlijk logisch om een vloeibaar, brokkelig of breekbaar product te verpakken, bijvoorbeeld olijfolie in een fles. Ook voor marketing zijn verpakkingen enorm handig, want het creëert veel ruimte waarop je kan communiceren.

Naast dit zijn er ook gewoon veel producten, zoals groenten en fruit, die van nature al een verpakking om zich heen hebben. Bananen en avocados hebben bijvoorbeeld al een dikke schil die als verpakking dient. Hieronder is een afbeelding van wat je precies niet moet doen bij deze categorie. Er is duidelijk geen refuse & rethink gebruikt door Calavo. De gehele verpakking was nooit nodig geweest als de avocado's gewoon in de schil gelaten waren, zoals elk ander bedrijf het doet.

Bron

Er zijn dus vaak situaties waar verpakkingen bedacht worden, maar in realiteit helemaal nooit nodig waren. Het is dus het duurzaamst om zo min mogelijk verpakkingsmateriaal te gebruiken, of helemaal geen verpakking te gebruiken.

2. Resource; is een ander materiaal mogelijk?

Resource gaat over het gebruik van duurzamere materialen. Voor veel standaard verpakkingsmaterialen zijn er duurzamere alternatieven. Standaard plastic kan bijvoorbeeld vervangen worden door biodegradable bioplastic. Ook kan het door compleet nieuwe innovatieve materialen zoals scobyleer vervangen worden. Het Poolse bedrijf MakeGrowLab is een van eerste bedrijven die scobyleer maakt voor verpakkingen.

Bron

Scobyleer is een materiaal gemaakt uit restafval van fermentatieprocessen. Bij het fermenteren van kombucha of azijn blijft er een dikke laag bacteriën over, ook wel de scoby genoemd. Dit wordt gedroogd en resulteert in een materiaal wat bijna net zo sterk is als plastic en waar ook op geprint kan worden met inkt. Dit is natuurlijk nog een erg nieuw materiaal, waardoor het nog lastig verkrijgbaar is voor bedrijven.

Naast dit soort unieke materialen kan je natuurlijk ook gewoon duurzame gerecyclede en recyclebare materialen gebruiken (kijk in mijn vorige blog voor het verschil). Materialen, die al een keer door het recycleproces gegaan zijn en tevens ook recyclebaar blijven, zijn hele goede opties als verpakkingsmateriaal. Het enige nadeel is dat gerecyclede materialen natuurlijk meer vervuiling bevatten dan virgin materialen.

Als laatste is het gebruik van monomateriaal (het gebruik van één materiaal in de gehele verpakking) een simpele maar goed werkende optie. Tegenwoordig bevatten veel verpakkingen meerdere materialen tegelijkertijd, dit zorgt voor betere barrières maar verlaagt de recyclebaarheid. Daarom is het handig om monomateriaal te gebruiken, hierdoor blijft de verpakking enorm goed te recyclen. Hieronder een voorbeeld van het verschil tussen multilayer en monomateriaal.

Bron

Reuse; waarom nieuwe verpakkingen maken?

Reuse is naar mijn mening de meest duurzame manier van afvalbeheer. Hergebruiken zorgt ervoor dat geen materiaal verloren gaat en zorgt er ook voor dat geen nieuw materiaal nodig is. Typische reuse verpakkingen zijn gemaakt van stevig materiaal zodat het vaker gebruikt kan worden. Vaak zijn dit materialen zoals glas, metaal of golfkarton.

Pieter Pot is een online supermarkt die enorm goed gebruik maakt van reuse verpakkingen. Het concept van Pieter Pot is dat alles verkocht wordt in glazen weckpotten of flessen. Als je een product op de website koopt, wordt het thuis afgeleverd in glazen verpakkingen. De verpakkingen kan je weer teruggeven aan de persoon die de producten levert, hier krijg je een soort statiegeld voor. Dat statiegeld belandt op je Pieter Pot account en kan weer gebruikt worden om iets nieuws te kopen.

Pieter Pot laat het ultieme gebruik van herbruikbare verpakkingen zien. Er komt hier dus geen afval qua materiaal vandaan, alleen water, elektriciteit en heel soms benzine. Het water is natuurlijk nodig om de verpakkingen te wassen na gebruik. De elektriciteit voor de elektrische voertuigen en de benzine als er toch een normale vrachtwagen gebruikt moet worden.

4. Reduce; materiaal nodig, dan maar verminderen

Reduce is net wat minder gunstig dan de andere opties, omdat hier het afvalprobleem blijft. maar alleen verminderd wordt. Het principe van reduce is simpelweg het verlagen van de hoeveelheid verpakkingsmateriaal per verpakking. Bijvoorbeeld als eerst je hele doos afgesloten was met verloren ruimte, maar zo veranderd is dat deze ruimte weggewerkt wordt. Vaak is de impact van reduce lastig te zien, zoals in de onderstaande afbeelding.

Bron

Links is de verpakking met minder materiaal en rechts de normale verpakking. Het is dus heel lastig te zien, maar alsnog heeft het toch echt wat impact. Ze besparen 25% verpakkingsmateriaal, in dit geval vooral plastic. Door deze vermindering besparen ze 113.000 kilo per jaar aan plastic.

Reduce is vaak dus lastig met het oog te zien, maar kan in werkelijkheid toch een hoop impact hebben. Zoals ze zeggen, “Don’t judge a book by its cover.”

5. Recycle; hergebruiken, maar op een andere manier

Dit proces kent iedereen wel, er wordt altijd en overal over gepraat. Maar is het wel de duurzaamste optie? Recyclen is enorm handig om materiaal in circulatie te houden zonder dat het direct verloren gaat. Uiteindelijk is recyclen niet meer mogelijk bij materialen, zoals te zien is bij papier en karton. Papier en karton bestaat uit houtvezels, deze vezels worden steeds korter bij het recyclen wat ervoor zorgt dat het uiteindelijk onbruikbaar is.

Het heeft ook als enige categorie in deze blog een wereldwijd erkend logo. Het is zeker niet een slecht proces, vooral als je het hebt over metaal. In mijn blog van oktober 2022 over werkelijke duurzaamheid heb ik het uitgebreid gehad over het recycleproces van metaal. In het kort kan metaal door magnetisme heel gemakkelijk uit een afvalstroom gehaald worden, waarbij zo goed als 100% gerecycled kan worden.

De zwaktepunten van recyclen zijn vooral de limitaties gecreëerd door laminaten (materialen die op elkaar geplakt zijn), variërende recyclecentralen en de limiet van recyclen van bepaalde materialen. Het ligt er bijvoorbeeld enorm aan of een regio of land wel de faciliteiten heeft voor recyclen en of het proces gestandaardiseerd is.

6. Recover; energie opwekken en bodemas

Recover is de een na slechtste manier van afvalbeheer. Recover komt meestal neer op het verbranden van materiaal voor energie opbrengst. De voordelen van de verbrander zijn het overblijvende staal en aluminium, bodemas voor wegen en natuurlijk de elektriciteit. Naast deze voordelen zorgt verbranden er wel voor dat chemische gassen vrijkomen die de atmosfeer kunnen beïnvloeden. Onderstaande afbeelding laat het levenscyclus van bodemas zien.

Bron

Bodemas wordt als materiaal gebruikt in wegen, ophogingen, geluids- en zichtwallen en steun- en afdeklagen bij stortplaatsen. Het wordt dus vooral als bouwmateriaal gebruikt, maar bij slechte toepassingen kan bodemas het milieu slecht beïnvloeden. Bodemas bevat gevaarlijke stoffen die slecht voor het milieu en je gezondheid zijn.

7. Dispose; locatie van onverwerkbaar materiaal

Dispose is veruit de meest vervuilende en dus slechtste optie voor afvalbeheer. Deze categorie gaat vooral over vuilnisbelten, waar materialen letterlijk duizend jaar kunnen blijven liggen. Het is dus altijd handig om als bedrijf of persoon alles te doen om te voorkomen dat je product op vuilnisbelten terecht komt.

Dit kan je doen door bijvoorbeeld professionals bij het KIDV (Nederlands Kennisinstituut Duurzaam Verpakken) te benaderen over je verpakking. Of door op de KIDV website de vele tools te gebruiken, zoals de recyclecheck. Hierdoor kan je ervoor zorgen dat je weet wat er met je verpakking gebeurt en waar mogelijke problemen liggen.

Hoe kan je dit zelf aanpakken?

Veel van deze categorieën vallen natuurlijk grotendeels onder de verantwoordelijkheid van bedrijven. Bedrijven kiezen natuurlijk wat voor materiaal, product en transport gebruikt wordt om winst te maken. Sommige bedrijven denken meer aan duurzaamheid dan anderen, dat maakt het verschil in welke categorie je belandt.

Maar wat kan jij nou doen om afvalbeheer van producten en verpakkingen te verbeteren? Als individu heb je toch redelijk veel invloed op wat bedrijven kunnen doen. Als een product bijvoorbeeld niet goed verkoopt is het duidelijk dat verandering nodig is. Dit is waar jij invloed op uit kan oefenen.

Wanneer het mogelijk is, zorg er dan voor dat je producten koopt die zo weinig mogelijk onnodige verpakking gebruiken. Bijvoorbeeld bij fruit en groenten, zorg ervoor dat je verpakkingen zo veel mogelijk vermijdt (refuse & rethink). Probeer ook vaker gebruik te maken van herbruikbare verpakkingen, je zou bijvoorbeeld bij Pieter Pot je boodschappen kunnen doen (reuse).

Soms is een verpakking natuurlijk ook niet weg te denken. Probeer dan producten te kopen die duurzaam verpakt zijn met duurzamere materialen. Probeer laminaten zo veel mogelijk te vermijden en koop producten verpakt in monomateriaal (resource). Hierdoor blijft het goed recyclebaar en belandt het niet op vuilnisbelten of in de verbrander.

Als laatste kan je nog producten kopen met keurmerken en certificaten die duurzaamheid aangeven. Zorg er dan wel voor dat de keurmerken en certificaten wel officieel zijn, zie mijn blog uit oktober 2022 voor tips hierover. Verpakkingen die minder materiaal gebruiken zijn natuurlijk ook erg gunstig als laminaat of plastic nodig is (reduce). Bij chipszakken is dit bijvoorbeeld lastig, aangezien het laminaat nu eenmaal nodig is om de kwaliteit te behouden.

Samengevat

Welke methodes zijn er voor afvalbeheer van verpakkingen?

Er zijn 7 methodes van afvalbeheer. Dit zijn rethink, resource, re-use, reduce, recycle, recover en dispose. Deze vormen van afvalbeheer worden vaak op verschillende volgordes gerangschikt op duurzaamheid. Dit komt omdat er om dit moment nog geen duidelijk antwoord is op onze probelemen met duurzaamheid en afvalbeheer.

Zijn verpakkingen nodig?

Soms zijn verpakkingen niet nodig voor producten. Denk na voordat je een verpakking maakt voor je product om verspilling van materialen te voorkomen. Avocado's en bananen zijn voorbeelden van producten die geen verpakking nodig hebben. Andere losse, vloeibare en breekbare producten wel natuurlijk.

Wat is Scobyleer?

Scobyleer is een redelijk nieuw verpakkingsmateriaal gemaakt door het drogen van Scoby bij fermentatie. Een Scoby is een laag van bacterieen en koolhydraten dat vormt wanneer je kombucha of azijn fermenteert. Op dit moment wordt Scoby vooral als afval gezien, maar wetenschappers bij MakeGrowLab hebben een soort plastic materiaal van Scoby gemaakt.

Wat is mono-materiaal?

Mono-materiaal is het gebruik van 1 soort materiaal in een verpakking. Dit maakt het recycleproces een stuk makkelijker. De meeste verpakkingen tegenwoordig bestaan uit meerdere lagen van verschillende materialen. Dit verlengt de kwaliteit en houdbaarheid van producten, maar maakt het recycleproces erg lastig.

Waarom kan ik beter hergebruiken?

Hergebruiken is de meest duurzame manier van afvalbeheer. Door te hergebruiken is geen nieuw materiaal nodig en gaat geen materiaal verloren. Sommige bedrijven maken goed gebruik van hergebruiken, zoals het bedrijf Pieter Pot.

Wat is slecht voor recyclen?

Laminaat, het gebruik van meerdere lagen van verschillende materialen in verpakkingen, maakt het recycleproces moeilijk. Dit komt vooral doordat laminaat vaak erg lastig uit elkaar te halen is nadat het gemaakt is. Etensresten zijn ook niet handig in het recycleproces, probeer daarom de verpakkingen en materialen die je gaat recyclen zo schoon mogelijk te houden.

Hoe kan ik voorkomen dat mijn verpakkingen worden verbrand of bij restafval terecht komen?

Er zijn meerdere manieren om dit voor je verpakkingen te voorkomen. Zorg ervoor dat de volledige verpakking nodig is, ga anders door het rethink proces heen. Zorg ervoor dat je verpakking gemaakt is van duurzame materialen en niet bestaat uit verschillende materialen. Je kan ook naar de KIDV website en een van de vele tools gebruiken, zoals de [recycle check}(https://kidv.nl/recyclecheck).